بررسی اخلاق اجتماعی ایرانیان در سفرنامه‌های اروپایی (سفرنامه‌های دوره صفویه و قاجار)

 یکی از منابع مهم بررسی تاریخی آداب‌ و رسوم، عقاید و اخلاق عمومی جامعه ایران، بهره‌گیری از سفرنامه‌ها است. سفرنامه‌ نویسان افرادی جزئی‌نگر هستند که‌‌ معمولا مشاهدات خود را با رعایت بی‌طرفی منتقل‌ می‌کنند. مسئله‌ اصلی این‌ است‌ که استمرار عناصر اخلاق ‌اجتماعی‌ ایرانیان در دوره صفویه و قاجار از دید سفرنامه‌های اروپایی متأثر از چه عواملی بوده است؟ پژوهش حاضر با روش توصیفی تحلیلی و با بهره‌گیری از منابع کتابخانه‌ای، اخلاق اجتماعی را با توجه به نگرش سیاحان در دو بعد مثبت و منفی و با دید انتقادی بررسی نموده که علاوه ‌بر معرفت ‌به ‌عناصر فرهنگ‌ خودی ‌از دید ‌آنها، عوامل ‌ایجاد و استمرار عناصر فرهنگی‌ را شناسایی کرده است. نتایج پژوهش نشان داد که بر مبنای سفرنامه‌های اروپایی، عوامل ‌ایجاد و استمرار عناصر فرهنگی در ایران ‌بیشتر حاصل‌ شرایط‌ ‌بیرونی ناشی از تحمیل حاکمیت‌ ‌سیاسی‌ و شرایط ‌اجتماعی بوده ‌است ‌تا اینکه محصول‌ صفات‌ درونی ‌افراد باشد.